Doç.Dr.Erhan Okuyan İdrar Kaçırma (Üriner İnkontinans)

İdrar kaçırma, kişinin kontrolü dışında gelişen, tüm istemsiz idrar tutamama şikayetlerini kapsar. Yapılan bazı çalışmalara göre her 4 kadından birinde idrar kaçırma görülmekte ve kişinin yaşam kalitesini olduk.a düşürmektedir. Oysa idrar kaçırma tedavisi olan bir hastalıktır. İdrar ka.ırma şikayeti olan hastaların bu konuda uzman bir Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanına başvurmaları gerekmektedir. İdrar kaçırmanın üç alt tipi bulunmaktadır; stres, sıkışma tipi ve karma tip (stress ve sıkışma tiplerinin birlikte görüldüğü tip) idrar kaçırma.

STRES TİP İDRAR KAÇIRMA

Stres tipi idrar kaçırma, öksürme, hapşırma, gülme, ağır kaldırma gibi mesane üzerinde basınca sebep olan aktiviteler ile görülen idrar kaçırma tipidir.

Stres tip idrar kaçırma 45 yaş üstü her üç kadından birini etkilemektedir. Kadınlar çoğunlukla gebelik ve doğumlardan sonra idrar kaçırma şikayeti ile başvurmaktadır. Bunun nedeni genellikle gebelik ve doğumlara bağlı mesane ve üretrayı (idrar yapma kanalı) destekleyen anatomik yapıların zayıflamasıdır. Bunun yanında yaş, obezite, sürekli öksürmeye neden olan hastalıklar, sigara içilmesi, kabızlık, ağırlık kaldırmak, genetik yatkınlık stres tip idrar kaçırmaya neden olabilir.

Bazı kadınlar, ağır egzersiz, şiddetli öksürme ya da mesanenin dolu olması halinde idrar kaçırırken; bazı kadınlar yürüyüş veya gülme gibi daha hafif aktivitelerle idrar kaçırabilir. Bazı durumlarda da kadınlar stres tip idrar kaçırmayı önlemek için fiziksel ve sosyal aktivitelerini kısıtlama ihtiyacı hissedebilir. Oysa stres tipi idrar kaçırma nedeniyle hayatı kısıtlamaya gerek yoktur; çünkü tedavisi olan bir durumdur. Kişi vakit kaybetmeden uzman hekime başvurulmalı, uygun tedavi başlanmalıdır.

SIKIŞMA TİPİ İDRAR KAÇIRMA, AŞIRI AKTİF MESANE

Aniden idrar yapma ihtiyacının hissedilmesi nedeniyle tuvalete giderken oluşan idrar kaçırmadır. Sıkışma tipi idrar kaçırmanın nedeni mesanenin idrar ile dolarken ani olarak ve istemsiz bir şekilde kasılmasıdır. Aşırı aktif mesane ise, sıkışma tipi idrar kaçırma ile birlikte, sık idrara çıkma, gece idrara çıkma görülmektedir. Bu tip idrar kaçırmaya ileri yaşta daha fazla rastlanmaktadır. Aşırı aktif mesane ile gelen bir hastada, hastanın şikayetlerinin diyabet, multipl skleroz, Parkinson, demans gibi kronik hastalıkların belirtisi olabileceği akılda tutulmalıdır.

TANI NASIL KONUR?

İdrar kaçırma şikayeti ile bir uzmana başvurulduğunda hastaya ilk olarak ne zaman, hangi sıklıkta idrar kaçırdığı sorulur. Muayenede ilk olarak karın içi basıncın artmasıyla idrar kaçırmanın olup olmadığının görülmesi açısından hastanın dolu bir mesane ile öksürmesi veya ıkınması istenir; bu esnada idrar kaçırmanın olup olmadığına bakılır. Ardından hasta idrar kaçırmaya neden olabilecek pelvik organ (mesane, rahim, bağırsaklar) sarkması varlığı açısından ve idrar tutmayı sağlayan pelvik taban kasları değerlendirilir. Bunun yanında idrar yolu enfeksiyonu veya idrarda kan varlığının tespiti açısından idrar testi; idrar yaptıktan sonra kalan idrar hacminin belirlenmesi için ultrason, idrar kaçırmanın tipi, ne zaman oluştuğu ve basıncı belirlemeyi sağlayan ürodinami testleri ek olarak istenebilecek testlerdir.

Bütün değerlendirme ve testlerin sonucuna göre konservatif, ilaç veya cerrahiyi içeren tedavi şekline karar verilir.

TEDAVİDE NE YAPILIR?

Stres tip idrar kaçırmanın tedavisi hastanın semptomlarına ve şikayetlerinin hayat kalitesini ne kadar etkilediğine göre değişkenlik gösterir. İlk önce hayat tarzı değişikliği, pelvik tabanı kas egzersizleri, vajinal pesser gibi konservatif tedavi seçenekleri düşünülebilir. Sadece stres tip idrar kaçırma görülen durumlarda ilaç tedavisinin etkinliği yoktur.

Hayat tarzı değişiklikleri kapsamında ne yapılır?

·         Fazla kilolu olan hastalar kilo vermeli; normal kilolu hastalar kilosunu normal sınırlar içinde tutmalıdır.

·         Sigara içiliyorsa bırakılmalıdır.

·         2-3 saatte bir idrar yapılması, mesanenin dolu olmaması önerilir.

·         Ağır kaldırmadan kaçınılmalıdır.

Pelvik taban egzersizleri

Pelvik taban kas (Kegel) egzersizleri şikayetlerinin azalmasında faydalı olabilir. Fizik tedavi uzmanına başvurulabilir; fizik tedavi uzmanının değerlendirilmesi ile yapılan bu egzersizlerden daha çok verim alınabilir. Bu egzersizlerin etkisi en az 3-6 ay düzenli olarak yapıldıktan sonra görülür.

Vajinal pesser nedir?

Vajinal pesser, vajene yerleştirilen üretrayı itip sabit kalmasını sağlayan bir alettir. Bazı hastalar sürekli kullanırken, bazı hastalar egzersiz gibi gerekli gördükleri durumlarda kullanabilirler.

Konservatif tedavi seçeneklerinden sonra girişimsel/cerrahi tedavi seçenekleri ön plana çıkar. 

Üretraya dolgu maddelerinin uygulanması

Üretraya yakın bir yerden dolgu maddelerinin uygulanarak zayıflamış üretra duvarlarını güçlendirmek için yapılan bir işlemdir. Etkisi geçtiğinde tekrarlanması gerekir.

Cerrahi

Stres tip idrar kaçırmanın cerrahi tedavisinde amaç üretranın zayıflamış destek yapılarını güçlendirmektir. Bu amaçlı mid-üretral askılar, üretrayı asıcı cerrahiler kullanılır. Her hasta cerrahi tedavi seçenek için uygun değildir. Cerrahi için uygun olup olunmadığını hekim hastasıyla birlikte değerlendirip karar verir.

Sıkışma tipi idrar kaçırmalarda ve aşırı aktif mesanede de, ilk olarak yukarıda bahsedilen yaşam tarzı değişiklikleri yapılmalıdır. Bu anlamda sıvı alımı ¼ oranında azaltılma, akşam 6’dan sonra sıvı kısıtlaması yapılmalı, kahve ve çay gibi kafeinli içecekler tüketilmemelidir. Ayrıca pelvik taban (Kegel) egzersizleri uygulanmalıdır. Bir sonraki adımda mesane eğitimi ve ilaç tedavisi uygulanır. Mesane eğitiminde hastanın 1-2 saatte bir tuvalete giderek idrarını yapmaya çalışması önerilir. Bunun dışındaki zamanlarda sıkışma hissi gelmesi halinde pelvik taban kasılarını kasması ve yer değiştirmemesi önerilir. Bu şekilde işeme aralıklarının artırılarak 3-4 saate çıkması hedeflenir.

İlaç tedavisinde iste en sık mesane kasılmasını engelleyen antikolinerjik ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçların etkisini görmek için en az 1 ay kullanmak gerekir; faydalı olduğu durumlarda en az 6 ay sürece kullanılmalıdır.